Ο Μάρτης (aka «γδάρτης και κακός παλουκοκάφτης»), ως ο πρώτος μήνας της καλύτερης εποχής του χρόνου, αν θες τη γνώμη μας, σηματοδοτεί το τέλος του «κακού» χειμώνα, μία εκπληκτική ανανέωση στη φύση, αλλά και μέσα μας. Καθόλου τυχαίο δεν είναι που από την πρώτη μέρα κιόλας του μήνα στολίζουμε τα χέρια μας με το κόκκινο και το άσπρο, χρώματα που συμβολίζουν την αυγή! Λέγεται μάλιστα ότι ο συνδυασμός του κόκκινου με το λευκό συναντάται στη δεισιδαιμονία για την αποτροπή του κακού!
Οι μάρτηδες ή τα μαρτάκια, αν και δε χρειάζονται ιδιαίτερες συστάσεις, είναι βραχιολάκια, φτιαγμένα παραδοσιακά από στριμμένη (με την καλή έννοια) ή πλεγμένη κόκκινη και άσπρη κλωστή. Είθισται να τα φορούν οι μαμάδες στα παιδιά με το που αλλάξει ο μήνας και μέχρι την τελευταία του ημέρα. Η παράδοση λέει ότι τα μαρτάκια προστατεύουν τα πρόσωπά τους από τον πρώτο ήλιο της άνοιξης, αλλά και γενικά από ασθένειες και το «κακό μάτι». Στο τέλος του μήνα, αφού έχουν επιτέλεσει το σκόπό τους τα αφήνουμε σε κάποιο κλαδάκι, για να τον πάρουν τα χελιδόνια και να φτιάξουν τη φωλιά τους.
Το έθιμο του Μάρτη έχει μεγάλη ιστορία και έχει ρίζες στην Αρχαία Ελλάδα. Οι αρχαίοι Έλληνες φορούσαν το ερυθρόλευκο βραχιολάκι, ενώ οι αρχαίες Ελληνίδες στόλιζαν με αυτό και το άγαλμα της Αθηνάς. Στα Ελευσίνια Μυστήρια, επίσης, λέγεται ότι οι μύστες έδεναν μία κλωστή στο δεξί τους χέρι και στο αριστερό τους πόδι.
Παρά τις αρχαιοελληνικές του ρίζες και λόγω της υιοθέτησής του από τους Βυζαντινούς, που το διατήρησαν, το έθιμο του Μάρτη με το πέρασμα των χρόνων έπαψε να είναι μόνο ελληνικό. Μαρτάκια, έτσι, μέχρι και σήμερα φορούν και στη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, αλλά και σε άλλες βαλκανικές χώρες.
Mπορεί περνώντας τα χρόνια τα μαρτάκια να εξελίχθηκαν και από τις απλές κλωστές ή σχοινάκια να απέκτησαν ευφάνταστα στοιχεία και υλικά, αλλά αυτό που δεν αλλάζει, είναι ότι πρόκειται για ένα από τα πιο αγαπημένα έθιμα και ίσως από τα πιο αισιόδοξα, αφού συνδέεται με την ελπίδα για «καλοσυνάτες ημέρες» που θα έρθουν...
